اکوکاردیوگرافی چیست؟
اکوکاردیوگرافی یا به زبان ساده‌تر، اکو قلب، یک روش تصویربرداری است که برای بررسی عملکرد قلب استفاده میشود. در این روش، از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویر متحرک از قلب استفاده میشود. این تصاویر پزشک را در بررسی ساختار قلب، ضخامت دیواره ها و اندازه حفره های قلب، نحوه حرکت خون در قلب و عملکرد دریچه‌های قلب یاری می کند. به طور خلاصه، این روش یک راه تشخیصی بسیار ارزشمندی است که به پزشکان کمک می‌کند تا بیماریهای قلبی را به طور دقیق تشخیص داده و درمان مناسب را تجویز کنند.
کاربرد اکوکاردیوگرافی
با استفاده از نتیجه اکو می‌توان طیف وسیعی از بیماریهای قلبی از جمله بیماریهای دریچه‌ای قلب، بیماریهای عضله قلب، ناهنجاری‌های مادرزادی و تومورهای قلب، بیماریهای عروق کرونر و لخته‌های خون در قلب را تشخیص داد.
از دیگر کاربردهای اکو قلب می توان به ارزیابی عملکرد قلب، پیگیری بیماری، راهنمایی برای درمان و ارزیابی قبل و بعد از عمل جراحی اشاره نمود.
مزایای اکوکاردیوگرافی
اکو قلب، یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی و بدون درد است و نیازی به برش جراحی ندارد. این روش معمولاً بسیار ایمن است و عوارض جانبی جدی ندارد. انجام آن سریع و آسان است و معمولاً زمان زیادی نمی‌برد و بیمار به راحتی می‌تواند آن را تحمل کند. به دلیل تکرارپذیری بالا می‌توان آن را به دفعات تکرار کرد تا تغییرات در وضعیت قلب را بررسی کرد. این روش نسبت به سایر روش‌های تشخیصی، ا معمولاً هزینه کمتری دارد و دستگاه‌های آن در اکثر مراکز درمانی موجود است.
نحوه انجام اکوکاردیوگرافی قلب
روش انجام اکو قلب بسیار ساده است. از بیمار خواسته می شود لباسهای بالاتنه خود را دربیاورد و روی پهلو یا به پشت بر روی تخت دراز بکشد. سپس یک ژل مخصوص روی قفسه سینه شما مالیده میشود که باعث انتقال بهتر امواج صوتی می شود. سپس تکنسین دستگاه اکو را بر روی قفسه سینه شما حرکت میدهد. این دستگاه امواج صوتی را به سمت قلب شما ارسال می‌کند و انعکاس این امواج به دستگاه برمی‌گردد. دستگاه این انعکاسها را به تصاویر متحرک تبدیل می‌کند. پزشک تصاویر اکو را بر روی مانیتور مشاهده می‌کند و عملکرد قلب شما را ارزیابی می‌کند. مدت زمان انجام اکو معمولاً بین 30 تا 45 دقیقه طول می‌کشد.
برای اکو قلب باید ناشتا بود؟
به طور معمول، برای انجام اکو ساده نیازی به ناشتا بودن نیست. شما می‌توانید قبل از انجام آزمایش غذا بخورید ، اما در برخی موارد خاص ممکن است پزشک از شما بخواهد که ناشتا باشید. هنگام انجام اکو قلب از طریق مری و در برخی موارد قبل از انجام اکو استرس ممکن است از شما خواسته شود که ناشتا باشید یا محدودیت‌هایی در مصرف غذا و نوشیدنی داشته باشید.
انواع اکوکاردیوگرافی
انواع مختلفی از اکو وجود دارد که هر کدام برای اهداف خاصی طراحی شده‌اند.
اکوکاردیوگرافی سه بعدی
اکوکاردیوگرافی سه بعدی یک روش پیشرفته تصویربرداری از قلب است که به پزشک اجازه میدهد تا ساختار و عملکرد قلب را با جزئیات بسیار بیشتری نسبت به اکو قلب دو بعدی مشاهده کند. در این روش، از امواج صوتی برای تولید تصاویر سه بعدی از قلب استفاده میشود. این تصاویر، به پزشک کمک می‌کنند تا مشکلات قلبی را دقیقتر تشخیص داده و درمان مناسب‌تری را تجویز کند. ارائه تصاویر دقیقتر ، موجب تشخیص بهتر بیماریها و برنامه ریزی بهتر برای جراحی ها می شود.
انجام این نوع اکو، جهت ارزیابی دقیقتر بیماریهای دریچه ای، تشخیص نقص های مادرزادی قلب ارزیابی اندازه و مخل تومورهای قلب پیشنهاد می شود.
اکو قلب حباب دار
اکوی حباب‌دار یا اکو کنتراست نوعی از اکوی قلب است که در آن از حباب‌های بسیار ریز برای بهبود کیفیت تصاویر استفاده میشود. این حباب‌ها معمولاً از ماده‌ای بی‌ضرر مانند سالین ساخته شده‌اند. با تزریق این حباب‌ها به داخل رگ، جریان خون در قلب بهتر دیده میشود. این حباب‌ها با دنبال کردن جریان خون، به پزشک کمک می‌کنند تا مناطق با جریان خون کم یا مسدود شده را بهتر شناسایی کند. این نوع اکو قلب، برای تشخیص بیماریهای عروق کرونر و لخته های کوچک و همچنین بررسی اثرگذاری درمانهایی مانند آنزیوپلاستی و استنت گذاری پیشنهاد می شود.
اکوکاردیوگرافی ترانس اسفاجال
اکوی ترانس اسفاجال از طریق مری یک نوع خاص از اکو قلب است که برای بررسی دقیقتر ساختار و عملکرد قلب استفاده میشود. در این روش، یک پروب کوچک حاوی از طریق دهان، حلق و مری وارد بدن شده و به قلب نزدیک میشود. این نزدیکی باعث میشود تصاویر بسیار دقیق‌تری از قلب نسبت به اکو معمولی ایجاد شود. در مواردی که به دلیل چاقی، مشکلات تنفسی، یا ساختار قفسه سینه، تصاویر اکو معمولی واضح نیست، اکو از طریق مری می‌تواند اطلاعات دقیق‌تری مانند جزئیات بسیار ریز قلب مانند دریچه‌ها، حفره‌های کوچک و دیواره‌های قلب را با وضوح بیشتر به پزشک ارائه دهد.
اکوکاردیوگرافی کودکان
اکو قلب کودکان، روشی است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر متحرک از قلب استفاده میشود. این روش به پزشکان کمک می‌کند تا ساختار قلب کودکان و عملکرد آن را به طور دقیق ارزیابی کنند.
بسیاری از ناهنجاری‌های قلبی از هنگام تولد وجود دارند و اکو قلب به تشخیص زودهنگام آنها کمک می‌کند. اکو قلب می‌تواند رشد طبیعی قلب کودک را در طول زمان بررسی کند و در بیماری‌هایی مانند تب روماتیسمی، عفونت‌های ویروسی و برخی بیماریهای ژنتیکی و قبل و بعد از عمل جراحی قلب، انجام آن توصیه می شود. روش انجام این تست در کودکان تفاوتی با بزرگسالان ندارد.
استرس اکوکاردیوگرافی چیست؟
استرس اکو نوعی روش تشخیصی است که برای ارزیابی عملکرد قلب در شرایطی که قلب تحت فشار است (مانند زمان ورزش یا هنگام استرس) استفاده میشود. در این آزمون، از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر متحرک از قلب استفاده میشود. با مقایسه تصاویری که از قلب در حالت استراحت و نیز در حالت تحت فشار به دست می آید، پزشک می‌تواند بررسی دقیقی از وضعیت قلب داشته باشد. اصلی‌ترین کاربرد استرس اکو تشخیص انسداد عروق کرونر است. بررسی تأثیر جراحی قلب بر عملکرد قلب و سایر بیماریهای قلبی از دیگر کاربردهای استرس اکوکاردیوگرافی است.
قبل از انجام اکو، شما باید چند ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشید. برای ایجاد فشار بر قلب، روی تردمیل یا دوچرخه ثابت ورزش می کنید یا دارویی به شما تزریق میشود تا ضربان قلب و فشار خون شما را افزایش دهد. سپس در حین ورزش یا تزریق دارو، به طور مرتب از قلب شما اکو گرفته میشود. در نهایت پزشک با مقایسه تصاویر قلب در حالت استراحت و تحت فشار، اطلاعات لازم را درباره وضعیت قلب شما به دست می آورد.
اکوکاردیوگرافی غیر طبیعی
اکوکاردیوگرافی غیر طبیعی به معنای آن است که نتایج آزمایش اکو قلب نشان میدهد که قلب به طور طبیعی کار نمی‌کند که ممکن است نشان‌دهنده وجود یک بیماری قلبی یا مشکلی در ساختار قلب باشد. مشاهده تغییرات در اندازه و شکل قلب، تغییرات در ضخامت دیواره‌های قلب، مشکلات در عملکرد دریچه‌های قلب، تغییرات در حرکت دیواره‌های قلب و وجود لخته خون در قلب، بزرگ شدن حفره‌های قلب و وجود تومور یا کیست در قلب از نشانه های غیر طبیعی بودن اکو می باشد.
وجود بیماریهای مادرزادی قلب، بیماریهای دریچه‌ای قلب، بیماریهای عضله قلب، بیماریهای عروق کرونر، بالا رفتن فشار خون و بیماریهای قلبی دیگرمانند پریکاردیت، میوکاردیت و آریتمی‌ها موجب نتیجه غیر طبیعی اکو می شوند.
اکوکاردیوگرافی نارسایی قلبی
نارسایی قلبی به حالتی اطلاق می شود که در آن قلب نمی‌تواند خون را به اندازه کافی برای تأمین نیازهای بدن پمپاژ کند. این مشکل می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله بیماریهای عروق کرونر، فشار خون بالا، بیماریهای دریچه‌ای قلب، بیماریهای عضله قلب و برخی بیماریهای دیگر ایجاد شود.
در افرادی که نارسایی قلبی دارند معمولا بطن چپ بزرگ می شود. میزان خونی که در هر ضریان توسط قلب پمپاژ می شود کاهش می یابد، تجمع مایع در ریه ها دیده می شود و عدم هماهنگی در حرکت دیواره های قلب مشهود است، که پزشک می تواند تمام این موارد را با انجام اکو و بررسی اندازه و شکل قلب، ضخامت دیواره ها، عملکرد پمگاژ قلب و تغییرات در حرکت دیواره ها و همچنین نشت خون را مشاهده نماید. اکو قلب نه تنها برای تشخیص نارسایی قلبی، بلکه برای پیگیری پیشرفت بیماری و ارزیابی اثربخشی درمان نیز بسیار مهم است.
هزینه تست اکوکاردیوگرافی
هزینه تست اکو قلب به عوامل مختلفی بستگی دارد. نوع اکو، مرکز درمانی انجام دهنده این تست، بیمه درمانی و خدمات اضافی قبل و یا بعد از انجام تست بر قیمت اکو موثر هستند. همچنین دستگاه‌های پیشرفته‌تر و تجهیزات جانبی مانند تردمیل نیز بر افزایش میزان هزینه تست موثر هستند.
به طور کلی، هزینه اکو در ایران در سال 1403 بین 600 هزار تومان تا 3 میلیون تومان متغیر است. اما این محدوده می‌تواند بسته به عوامل ذکر شده، بسیار متفاوت باشد.
هزینه اکو قلب در مطب
هزینه اکو قلب در مطب بسته به عواملی مانند نوع اکو، شهر و منطقه ای که مطب در آن واقع شده، تجهیزات موجود در مطب، تخصص پزشک و شهرت مطب، خدمات جانبی و ویزیت پزشک متخصص متغیر است.
به طور کلی، هزینه اکو قلب در مطب در ایران در سال 1403 بین 550 هزار تومان تا 1 میلیون و 800 هزار تومان برای اکو قلب ساده متغیر است. اما این محدوده می‌تواند بسته به عوامل ذکر شده، بسیار متفاوت باشد.
تشخیص گرفتگی عروق قلب با اکوکاردیوگرافی
اکو قلب عمدتاً برای بررسی ساختار قلب، عملکرد پمپاژ آن و مشکلات دریچه‌ای استفاده میشود. این روش می‌تواند به طور غیر مستقیم به تشخیص گرفتگی عروق قلب کمک کند. برای مثال، اگر اکو قلب نشان دهد که بخشی از عضله قلب ضعیف‌تر از بقیه است، این می‌تواند نشانه‌ای از وجود گرفتگی عروق در آن ناحیه باشد. اما اکو قلب به تنهایی برای تشخیص قطعی گرفتگی عروق کافی نیست. در مراحل اولیه گرفتگی عروق، ممکن است تغییرات قابل توجهی در عملکرد قلب دیده نشود و اکو قلب نتواند این تغییرات را تشخیص دهد. همچنین برخی تغییرات که در اکو قلب دیده می‌شوند، ممکن است دلایل مختلفی داشته باشند و به طور اختصاصی نشان‌دهنده گرفتگی عروق نباشند.
برای تشخیص گرفتگی عروق قلب در کنار اکو، آنژیوگرافی، سی تی آنژیوگرافی و ام آر آی موثر هستند.
معایب اکوکاردیوگرافی قلب
اکو قلب نیز مانند هر روش تشخیصی دیگر، محدودیت‌هایی نیز دارد که می توان از جمله این محدودیتها به موارد زیر اشاره کرد:
- وابستگی به اپراتور: کیفیت تصاویر تا حد زیادی به مهارت و تجربه اپراتور بستگی دارد.
- تأثیر عوامل خارجی: عوامل خارجی مانند چاقی، آمفیزم (نوعی بیماری ریوی) یا وجود هوا در روده‌ها می‌توانند کیفیت تصاویر را کاهش داده و تشخیص دقیق را دشوار کنند.
- عدم توانایی در مشاهده تمام قلب: اکو نمی‌تواند تمام قسمت‌های قلب را به طور کامل نشان دهد، به خصوص قسمت‌های پشتی قلب که توسط استخوان جناغ سینه پوشیده شده‌اند.
- عدم توانایی در تشخیص برخی بیماریها: اکو قلب به تنهایی نمی‌تواند تمام بیماریهای قلبی را تشخیص دهد. برای مثال، برای تشخیص دقیق بیماریهای عروق کرونر، معمولاً به آزمایش‌های دیگری مانند تست ورزش یا آنژیوگرافی نیاز است.
- تصاویر دوبعدی: اکو معمولاً تصاویر دوبعدی از قلب ارائه میدهد، در حالی که برای ارزیابی دقیق برخی از ساختارهای قلبی، تصاویر سه بعدی مفیدتر هستند.
- عدم توانایی در اندازه‌گیری دقیق فشار خون در داخل قلب: اگرچه اکو قلب می‌تواند تخمین‌هایی از فشار خون در داخل قلب ارائه دهد، اما برای اندازه‌گیری دقیقتر، به روش‌های تخصصی تر نیاز است.
کلینیک اکوکاردیوگرافی قلب
کلینیک اکوکاردیوگرافی قلب مکانی تخصصی است که در آن، با استفاده از دستگاه اکوکاردیوگراف، از قلب تصاویر متحرک گرفته میشود. این تصاویر به پزشکان کمک می‌کند تا ساختار قلب، عملکرد آن و هرگونه مشکل احتمالی را به دقت بررسی کنند.
