فشار خون بالا چیست؟
فشار خون بالا یا هیپرتانسیون به شرایطی گفته می شود که نیروی وارد شده از طرف خون بر دیواره رگهای منتقل کننده خون از قلب به اندامهای بدن، بطور مداوم بالا باشد. فشار خون با دو عدد شناخته می شود که بطور طبیعی معمولاً کمتر از 120/80 میلی‌متر جیوه است. هرگاه میزان فشار خون در فردی دائما از این مقادیر بالاتر باشد فرد به بیماری فشار خون مبتلا گشته است که باید سریعا جهت درمان فشار خون خود اقدام نماید.
علائم فشار خون بالا
از آنجا که بیماری فشار خون به عنوان قاتل خاموش شناخته می شود زیرا بطور معمول هیچ علامتی ندارد، تعداد زیادی از افراد تا وقتی که عوارض جدی مانند سکته مغزی و یا حمله قلبی را تجربه نکنند، حتی از وجود این بیماری آگاه نیستند و برای درمان فشار خون خود اقدامی نکرده اند. اما در برخی موارد فشار خون بالا می توان موجب بروز عوارضی مانند نشانه های زیر شود:
- سردرد شدید: به ویژه در پشت سر یا صبح‌ها
- خون دماغ شدن: به خصوص خونریزی‌های مکرر بینی
- سرگیجه یا گیجی: به ویژه هنگام تغییر وضعیت از نشسته به ایستاده
- تاری دید یا مشکلات بینایی: مانند دیدن لکه‌های شناور یا تاری دید ناگهانی
- درد قفسه سینه: احساس فشار یا سنگینی در قفسه سینه
- تنگی نفس: به ویژه هنگام فعالیت بدنی یا دراز کشیدن
- ضربان قلب نامنظم: احساس تپش قلب یا ضربان قلب سریع
- خون در ادرار: که می‌تواند نشانه‌ای از آسیب کلیه باشد.
- خستگی یا ضعف: احساس خستگی غیر عادی یا ضعف عمومی
علل فشار خون بالا
در ایجاد فشار خون بالا عوامل متعددی موثر هستند که توجه به هریک از آنها می تواند در درمان فشار خون کمک مهمی باشد، اما در بسیاری از موارد علت دقیق این بیماری مشخص نیست. به هر حال برخی عوامل می توانند در افزایش خطر ابتلا به این بیماری دخیل باشند.
عوامل خطر غیر قابل تغییر
این عوامل آن دسته از عللی هستند که غیرقابل تغییر می باشند. افزایش سن، داشتن سابقه فشار خون در یکی از اعضای خانواده و حتی نژاد هم در ابتلا به این بیماری تاثیرگذار است. به عنوان مثال فشار خون بالا در افراد آفریقایی شایعتر است.
سبک زندگی ناسالم
داشتن رژیم تغذیه ای نامناسب، مصرف زیاد نمک و چربی، عدم فعالیت بدنی، چاقی و اضافه وزن، مصرف دخانیات و الکل، مصرف برخی داروها مانند داروهای ضدبارداری و ضد احتقان، برخی از بیماریها مانند بیماریهای کلیوی و اختلالات تیروئیدی همگی از مواردی هستند که در ابتلا به فشار خون موثر بوده و تغییر در آنها می تواند گامی در جهت درمان فشار خون تلقی شود.
نقش استرس در فشار خون بالا
استرس چه به صورت موقت و چه دائم می تواند خطر ابتلا به فشار خون را افزایش دهد. داشتن استرس موجب ترشح هورمون هایی مانند آدرنالین شده که این هورمونها موجب افزایش ضربان قلب، تنگ شدن رگهای خونی و افزایش فشار خون می شوند. کنترل استرس می تواند تا حد زیادی در کنترل و درمان فشار خون بالا موثر باشد.
اهمیت درمان فشار خون چیست؟
از آنجا که این بیماری قادر است بدون هیچ علامتی آسیبهای جبران ناپذیری به اندامهای حیاتی بدن وارد سازد، کنترل و درمان آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برخی از نتایج مهم درمان فشار خون عبارتند از:
- جلوگیری از بیماریهای قلبی عروقی: فشار خون بالا یکی از مهمترین عوامل خطر برای بیماریهای قلبی عروقی مانند سکته قلبی، نارسایی قلبی و آنوریسم است. کنترل فشار خون می‌تواند خطر ابتلا به این بیماریها را به طور قابل توجهی کاهش دهد.
- حفاظت از مغز: فشار خون بالا می‌تواند باعث سکته مغزی شود، که یک وضعیت اورژانسی پزشکی است و می‌تواند منجر به ناتوانی یا مرگ شود. کنترل فشار خون می‌تواند خطر سکته مغزی را کاهش دهد.
- حفاظت از کلیه‌ها: فشار خون بالا می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند و منجر به نارسایی کلیه شود. کنترل فشار خون می‌تواند از آسیب کلیه‌ها جلوگیری کند.
- حفاظت از بینایی: فشار خون بالا می‌تواند به رگهای خونی در شبکیه چشم آسیب برساند و منجر به از دست دادن بینایی شود. کنترل فشار خون می‌تواند مانع از این آسیب شود.
- بهبود کیفیت زندگی: فشار خون بالا می‌تواند باعث علائمی مانند سردرد، سرگیجه و خستگی شود. کنترل فشار خون می‌تواند این علائم را کاهش دهد و کیفیت زندگی را بهبود بخشد.
روشهای مختلف درمان فشار خون بالا
درمان و کنترل فشار خون دارای اهدافی چند وجهی است که کاهش فشار خون از سطح بالا به سطح سالم، پیشگیری از عوارض جانبی که احتمال بروز آنها زیاد است از جمله این اهداف به شمار می آیند. روشهای کاهش فشار خون شامل شیوه های متعددی است که بسته به شرایطی از جمله وضعیت بیمار، سن و وجود بیماریهای جانبی و … متفاوت می باشند.
درمان فشار خون با دارو
برای کنترل فشار خون اصلی ترین و موثرترین روش، درمان دارویی می باشد. دارودرمانی زمانی برای بیمار تجویز می شود که فشار خون بالا به طور مداوم بالا باشد، فرد در معرض خطر بالای عوارض قلبی عروقی باشد، فشار خون خیلی بالا باشد و یا اینکه فشار خون ناشی از یک بیماری زمینه ای باشد. برای کاهش فشار خون داروهای مختلفی وجود دارد که پزشک متخصص با توجه به عوامل مختلفی نظیر شدت فشار خون، وجود سایر بیماریهای زمینه‌ای و عوارض جانبی داروها، داروی مناسب هر بیمار را تجویز می نماید. لازم به یادآوری است که داروهای فشار خون اگر به موقع و بطور کامل و طبق تجویز پزشک مصرف شوند، در کنار تغییرات سبک زندگی سالم، قادرند بطور کامل این بیماری را کنترل نمایند.
درمان فشار خون با روشهای خانگی
بطور کلی روشهای خانگی به تنهایی قادر به درمان قطعی فشار خون نمی باشند و فقط می توانند به عنوان نوعی مکمل در کنار درمانهای علمی و پزشکی، نقش مهمی را در کنترل فشار خون ایفا نمایند. این روشها شامل اعمال تغییراتی در سبک زندگی و استفاده از مواد غذایی طبیعی در زندگی روزمره می باشد. با این حال لازم به ذکر است که برای کاهش فشار خون قبل از ایجاد هرگونه تغییر در سبک زندگی خود با پزشک متخصص مشورت نمایید. این امر به ویژه برای افرادی که داروهای فشار خون مصرف می کنند ضروری است.
درمان فشار خون با رژیم غذایی مناسب
یکی از مهمترین و موثرترین شیوه های کنترل و کاهش فشار خون رعایت یک رژیم غذایی مناسب است. شما می توانید با ایجاد تغییراتی ساده درتغذیه خود، تا حد زیادی این بیماری را کنترل نمایید. تغییراتی مانند کاهش مصرف نمک و افزایش مصرف پتاسیم، مصرف غذاهای غنی از فیبر، کاهش مصرف چربی های اشباع شده و ترانس و مصرف غذاهای غنی از منیزیم و کلسیم از اصول کلی یک رژیم غذایی مناسب جهت درمان فشار خون هستند.
معرفی چند رژیم غذایی مناسب برای درمان فشار خون
- رژیم غذایی DASH: یکی از بهترین رژیم‌های غذایی برای کنترل فشار خون است. این رژیم بر مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، لبنیات کم چرب، ماهی، مرغ، آجیل و حبوبات تاکید دارد و مصرف نمک، گوشت قرمز، شیرینی‌ها و نوشیدنی‌های شیرین را محدود میکند. این رژیم سرشار از پتاسیم، منیزیم، کلسیم و فیبر است که همگی به کاهش فشار خون کمک می‌کنند
- رژیم غذایی مدیترانه‌ای: اساس این رژیم بر پایه مصرف روغن زیتون، میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، ماهی و آجیل است. در این رژیم مصرف گوشت قرمز و لبنیات پرچرب به حداقل می رسد و سرشار از چربی‌های غیراشباع سالم، آنتی‌اکسیدان‌ها و فیبر است که به سلامت قلب و عروق کمک می‌کنند.
- رژیم غذایی گیاهخواری: این رژیم غذایی بر مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، حبوبات و آجیل تمرکز دارد و مصرف گوشت و سایر محصولات حیوانی در این رژیم محدود یا حذف می‌شود. رژیم گیاهخواری سرشار از فیبر، پتاسیم و آنتی‌اکسیدان‌ها است که به کاهش فشار خون کمک می‌کنند.
کاهش مصرف چربی در درمان فشار خون
وجود چربی های اشباع شده و ترانس موجب افزایش کلسترول بد در بدن میگردد که این کلسترول رسوباتی را در دیواره رگهای خونی تولید می کند و آنها را تنگ و سفت و گاهی هم مسدود می نماید. این امر باعث بالا رفتن فشار خون می گردد. بنابراین کاهش مصرف این چربی ها به کنترل فشار خون کمک قابل توجهی می کند. خودداری از مصرف غذاهای سرخ شده، جایگزینی گوشت قرمز با گوشت مرغ بدون پوست و ماهی، استفاده از لبنیات کم چرب و مصرف روغن‌های گیاهی سالم مانند روغن زیتون، روغن کانولا و روغن آفتابگردان و کنترل مصرف آجیل و دانه های روغنی از راهکارهای کاهش مصرف چربی جهت کاهش فشار خون می باشند.
کاهش مصرف نمک در درمان فشار خون
مصرف بیش از حد نمک بطور مستقیم با افزایش فشار خون ارتباط دارد. سدیم موجود در نمک آب بدن را نگه داشته و این افزایش حجم آب موجب بالا رفتن فشار خون می شود. از این رو افرادی که دارای فشار خون بالا هستند باید بطور جدی از مصرف غیر متعارف نمک خودداری نمایند. حذف نمکدان از سفره، استفاده نمک کمتر به هنگام پخت غذا، خودداری از مصرف غذاهای کنسروی، فرآوری شده و دودی و شور و استفاده از ادویه های طبیعی، سبزیجات معطر و آبلیمو برای طعم دار کردن غذاها بجای نمک راهکارهایی برای کاهش مصرف نمک می باشند.
تاثیر کاهش مصرف دخانیات در درمان فشار خون
استعمال دخانیات تاثیر منفی بسیار زیادی بر فشار خون دارد. نیکوتین موجود در دخانیات، با تحریک سیستم عصبی موجب ترشح هورمون هایی مانند آدرنالین می شوند که نتیجه این ترشح تنگ شدن رگهای خونی و افزایش فشار خون می باشد. از طرفی دود دخانیات نیز دارای مواد شیمیایی مضری است که با آسیب به دیواره عروق خونی موجب تصلب شرایین شده و در ادامه به سفتی رگها و نهایتا بالا رفتن فشار خون منجر می شوند. با توجه به تمام موارد ذکر شده ترک سیگار و عدم مصرف دخانیات نقش غیرقابل انکاری در کنترل فشار خون را دارا می باشند.
کاهش مصرف الکل در درمان فشار خون
استفاده زیاد و مداوم از الکل بطور مستقیم فشار خون را بالا می برد. تحریک سیستم عصبی پس از مصرف الکل، افزایش ضربان قلب، تنگ شدن عروق و در نهایت بالا رفتن فشار خون را به دنبال دارد. از طرفی افرادی که داروی فشار خون مصرف می کنند ممکن است دچار تداخل دارویی با الکل شوند که این تداخل موجب کاهش اثر داروها و دشوارتر ساختن کاهش فشار خون می گردد. با توجه به تمام این موارد، اهمیت ترک الکل جهت کنترل فشار خون بسیار واضح می باشد.
درمان فشار خون با ورزش و تحرک بدنی
انجام فعالیتهای بدنی و ورزش کردن بطور منظم می تواند نقش مهمی در کنترل فشار خون ایفا نموده و خطر ابتلا به بیماریهای های قلبی را نیز کاهش داده و به بهبود سلامت قلب و عروق کمک نماید. ورزش کردن موجب تقویت قلب، گشاد شدن عروق خونی، کاهش وزن و نیز کاهش استرس شده که همه این موارد در کاهش فشار خون موثر هستند. ورزشهای هوازی ماند پیاده روی سریع و دویدن و شنا کردن، ورزشهای قدرتی مانند وزنه برداری با احتیاط، ورزشهای انعطاف پذیری مانند یوگا و تای چی از انواع ورزشهای مناسب برای کاهش و درمان فشار خون به شمار می روند. مشورت با پزشک قبل از شروع برنامه ورزشی برای کنترل فشار خون توصیه می شود.
درمان فشار خون با گیاهان دارویی و مکملها
در سالهای اخیر استفاده روشهای درمانی طب سنتی مورد توجه قرار گرفته است. در این میان کنترل فشار خون با گیاهان دارویی و مکمل ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند. نکته قابل توجه این است که اگر چه برخی از گیاهان دارویی و مکملها در کاهش فشار خون نقش دارند اما قبل از مصرف آنها حتما باید با پزشک مشورت نمود به ویژه در صورتی که برای کنترل فشار خون از داروهای فشار خون استفاده می شود.
گیاهان دارویی موثر در درمان فشار خون
- سیر: سیر حاوی ترکیباتی است که می‌توانند به گشاد شدن عروق خونی و کاهش فشار خون کمک کنند.
- چای ترش: مطالعات نشان داده‌اند که چای ترش می‌تواند فشار خون را به طور قابل توجهی کاهش دهد.
- زنجبیل: زنجبیل دارای خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی است و می‌تواند به بهبود جریان خون و کاهش فشار خون کمک کند.
- قره‌قاط: قره‌قاط حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که می‌توانند به محافظت از عروق خونی و کاهش فشار خون کمک کنند.
- سنبل‌الطیب: سنبل‌الطیب دارای خواص آرام‌بخش است و به کاهش استرس و فشار خون کمک می کند.
مکمل‌های موثر در کاهش فشار خون
- پتاسیم: پتاسیم به کاهش اثرات سدیم بر فشار خون کمک میکند.
- منیزیم: منیزیم به گشاد شدن عروق خونی و کاهش فشار خون کمک میکند.
- کوآنزیم Q10 : یک آنتی‌اکسیدان است که می‌تواند به بهبود عملکرد قلب و عروق خونی کمک کند.
- روغن ماهی: روغن ماهی حاوی اسیدهای چرب امگا 3 است که می‌توانند به کاهش فشار خون و بهبود سلامت قلب و عروق کمک کنند.
- ویتامین D :کمبود ویتامین D می‌تواند خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش دهد.
اشاره به این نکته ضروری است که گیاهان دارویی و مکملها هیچگاه نباید جایگزین درمانهای پزشکی شوند.
کاهش وزن و تأثیر آن بر فشار خون
یکی از پرکاربردترین شیوه های کنترل فشار خون، کاهش وزن می باشد. این کاهش حتی اگر به میزان کم هم باشد می تواند تاثیر قابل توجهی بر فشار خون داشته باشد. اضافه وزن موجب وارد کردن فشار بیشتر بر روی قلب می شود بنابراین کاهش وزن منجر به کاهش فشار خون می شود. از طرفی اضافه وزن موجب التهاب و آسیب به عروق خونی شده و بافتهای چربی نیز با ترشح هورمونهایی افزایش فشار خون را موجب می شوند. کاهش وزن میزان این هورمونها را کاهش داده و از التهاب و آسیب به عروق خونی می کاهد که همه این موارد منجر به کاهش و درمان فشار خون می گردند. برای کاهش وزن مواردی مانند داشتن رژیم غذایی مناسب، ورزش و خواب کافی و دوری از استرس توصیه می شود.
تغییرات سبک زندگی برای کنترل فشار خون
اعمال تغییرات مثبت در شیوه زندگی می تواند در کنترل و درمان فشار خون بسیار موثر باشد. ایجاد این تغییرات نه تنها در درمان فشار خون موثرند بلکه به بهبود وضعیت سلامت کلی بدن کمک می کنند. بطور کلی تمام مواردی را که به عنوان راههای درمان فشار خون در بالا به آنها اشاره شد می توان نمونه ای از اعمال تغییرات در سبک زندگی دانست. انجام ورزش، داشتن رژیم غذایی مناسب، مدیریت استرس، کاهش وزن و ترک دخانیات و الکل از جمله این تغییرات به شمار می آیند. به علاوه به این موارد می توان داشتن خواب کافی و اندازه گیری فشار بطور منظم را اضافه کرد. لازم به یادآوری است که این تغییرات باید بطور مداوم و پایدار اجرا شوند.
درمان فشار خون برای افراد مسن چگونه است؟
در افراد مسن درمان فشار خون نیازمند توجه و ملاحظات ویژه ای می باشد. از آنجا که با افزایش سن، تغییراتی در بدن اتفاق می افتد که بر نحوه درمان موثرند، اهداف کنترل فشار خون در افراد مسن قدری متفاوت با افراد جوانتر است. در افراد مسن دارودرمانی از دوزهای پایین شروع می شود و به تدریج با توجه به نیاز فرد افزایش می یابد. بیماریهای زمینه ای در افراد مسن شایع تر می باشد که توجه به این نکته نیز در کاهش فشار خون ضروری است و در آخر باید اشاره کرد که پایش منظم و مراجعه دوره ای مداوم به پزشک در افراد مسن برای کنترل فشار خون ضروری است.
- به نظر می رسد بررسی ابتلا یا عدم ابتلا به بیماری فشار خون با توجه به بی علامت بودن این بیماری، برای هر فرد ضروری است. جهت انجام اقدامات پیشگیرانه و در صورت نیاز ارائه راهکارهای مناسب، مرکز درمانی دکتر سیدعلیرضا نجفی را به شما عزیزان معرفی می کنیم. دکتر سیدعلیرضا نجفی دارای بورد تخصصی قلب و عروق همراه با تیمی مجرب و کارآزموده و با بهره گیری از پیشرفته ترین دستگاههای پزشکی مربوط به قلب و عروق، جهت انجام هرگونه مشاوره در راستای بررسی و درمان فشار خون و بیماری های قلبی و عروقی در خدمت شما خوانندگان محترم می باشند.
