آریتمی چیست ؟
بطور طبیعی کنترل قلب توسط یک سیستم الکتریکی داخلی صورت می پذیرد که این سیستم ارسال کننده سیگنالهای الکتریکی به طور منظم و هماهنگ است. در افراد دچار بیماری آریتمی، در این سیستم الکتریکی اختلال ایجاد شده و در نتیجه ارسال سیگنالها از نظم خارج شده و خیلی سریع و یا خیلی آهسته انجام می شود.
عوامل به وجود آورنده آریتمی قلب
برای درمان آریتمی آگاهی از عوامل ایجاد کننده این بیماری ضروری می باشد. این بیماری می تواند ناشی از عوامل متعددی باشد. از جمله:
بیماریهای قلبی
بیماری هایی نظیر انسداد عروق کرونر، نارسایی های قلب، بیماریهای دریچه ای قلب، کاردیومیوپاتی یا همان بیماریهای عضله قلب، حمله های قلبی و بیماریهای مادرزادی قلب با مختل کردن جریان خون به قلب می توانند از علل به وجود آورنده آریتمی قلبی باشند.
عوامل خطر دیگر
فشار خون بالا، بیماریهای تیروئید موثر در ضربان قلب، عدم تعادل الکترولیتی، مصرف برخی داروها و مصرف الکل، آپنه خواب، دیابت، استرس و افزایش سن و بعضی از عوامل ژنتیک نیز اختلال در سیستم الکتریکی و در نتیجه آریتمی قلبی را منجر می شوند. یادآوری می شود در درمان آریتمی، تشخیص دقیق علت بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است.
علائم آریتمی قلبی و نشانه‌های هشداردهنده
در افرادی که دچار آریتمی قلبی هستند علایم شایعی دیده می شود. این علائم عبارتند از:
- تپش قلب: احساس ضربان قلب سریع، نامنظم یا قوی.
- سرگیجه یا سبکی سر: احساس گیجی یا عدم تعادل.
- غش کردن (سنکوپ): از دست دادن ناگهانی هوشیاری.
- تنگی نفس: احساس کمبود هوا یا مشکل در تنفس.
- درد قفسه سینه: احساس فشار، سنگینی یا درد در قفسه سینه.
- ضعف و خستگی: احساس ضعف یا خستگی غیرعادی.
اما هنگامی که این بیماری به مرحله حاد خود می رسد نشانه هایی در فرد مبتلا به وجود می آید که حاکی از وضعیت جدی و هشدار دهنده می باشد. علائمی مانند:
- ضربان قلب نامنظم: ریتم نامنظم ضربان قلب که می تواند بصورت سریع و یا کند باشد.
- غش کردن ناگهانی: به خصوص اگر بدون هیچ دلیل مشخصی رخ دهد.
- درد قفسه سینه همراه با تنگی نفس: می‌تواند نشان‌دهنده یک حمله قلبی باشد.
- تپش قلب بسیار سریع یا نامنظم: به خصوص اگر با سرگیجه یا سبکی سر همراه باشد.
- تنگی نفس شدید: به خصوص اگر ناگهانی رخ دهد.
- از دست دادن ناگهانی هوشیاری: حتی برای مدت کوتاه.
یادآوری این نکته لازم است که برخی از آریتمی ها نیز ممکن است بدون ظاهر شدن هیچگونه علامت و یا نشانه ای ایجاد شوند.
انواع آریتمی‌های قلبی
آریتمی های قلبی یا همان اختلالات در آهنگ طبیعی قلب، بسته به اینکه به چه علتی ایجاد شده باشند و یا بر اساس سرعت ضربان قلب دارای انواع مختلفی هستند. در ادامه به بررسی انواع آریتمی می پردازیم.
انواع آریتمی بر اساس منشا
آریتمی‌های فوق بطنی
بطور معمول، آریتمی های فوق بطنی دارای عوارض آزادهنده هستند ولی خطرناک نمی باشند. منشا این دسته از آریتمی ها در بالای بطنها است. این نوع آریتمی ها در برخی موارد نیاز به درمان دارند و درمان آریتمی‌های فوق بطنی به نوع و شدت آن بستگی دارد. تاکی کاردی فوق بطنی، فیبریلاسیون دهلیزی، فلوتر دهلیزی و تاکی‌کاردی دهلیزی چند کانونی از انواع این نوع آریتمی هستند.
آریتمی‌های بطنی
منشا آریتمی های بطنی از بطنها یا همان حفره های پایین قلب است. در برخی موارد این نوع آریتمی می توانند به حدی جدی باشد که زندگی فرد را به خطر بیندازد. درمان آریتمی بطنی به دلیل پتانسیل ایجاد ایست قلبی این بیماری، بسیار حائز اهمیت است. تاکی‌کاردی بطنی و فیبریلاسیون بطنی از انواع آریتمی بطنی به شمار می آیند.
انواع آریتمی بر اساس سرعت ضربان قلب
آریتمی‌های برادی‌کاردی
این نوع آریتمی، شامل اختلالاتی می شود که با ضربان قلب آهسته (کمتر از 60 ضربه در دقیقه) شناخته می شوند. اگرچه ضربان قلب آهسته در ورزشکاران و جوانان طبیعی است، اما در سایر افراد این شدت ضربان می تواند ناشی از یک مشکل جدی در سیستم الکتریکی قلب باشد. سندرم سینوس بیمار و بلوک قلبی از انواع این نوع آریتمی هستند. درمان آریتمی های برادی کاردی در به ویژه در افراد مسن و مبتلا به بیماریهای قلبی ضروری است.
آریتمی‌های تاکی‌کاردی
این نوع آریتمی قلبی مربوط به ضربان قلب سریع (بیش از 100 ضربه در دقیقه در حالت استراحت)، است که تاکی‌کاردی سینوسی، تاکی‌کاردی فوق بطنی و تاکی‌کاردی بطنی از انواع این آریتمی هستند. تاکی کاردی می تواند برای فرد خطرساز باشد و جهت درمان آن در صورت هرگونه علائم غیرطبیعی مراجعه به پزشک ضروری می باشد.
اهمیت درمان آریتمی
از آنجا که این اختلال می تواند منجر به عوارض جدی و حتی مرگ ناگهانی شود، درمان آن بسیار مهم می باشد. مواردی مانند جلوگیری از عوارض جدی مانند سکته مغزی، نارسایی قلبی و ایست قلبی، کاهش خطر مرگ ناگهانی به دلیل برخی از انواع آریتمی مانند فیبریلاسیون بطنی و پیشگیری از بیماریهای قلبی و همچنین بهبود کیفیت زندگی فرد مبتلا از جمله دلایل اهمیت درمان این بیماری به شمار می آیند.
تأثیر درمان آریتمی بر کیفیت زندگی
علائمی مانند تپش قلب، سرگیجه، تنگی نفس و خستگی از علائم نشان دهنده آریتمی هستند که تاثیر مستقیم بر زندگی بیمار داشته و می توانند اثرات منفی بر کیفیت زندگی او داشته باشند. این علائم با مختل کردن فعالیتهای روزانه و ایجاد اضطراب و استرس زندگی روزمره را به چالش می کشند. درمان آریتمی در بیمار، با از بین بردن و یا کاهش این علائم به بهبود زندگی وی کمک شایانی می نماید. در نهایت درمان این بیماری به فرد کمک می کند تا نسبت به خود احساس بهتری داشته و اعتماد به نفس و رضایت او را افزایش می دهد.
آیا آریتمی قلبی درمان قطعی دارد؟
پاسخ به این سوال به نوع آریتمی، شدت و علت زمینه ای آریتمی و وضعیت سلامتی فرد بستگی دارد. برخی از آریتمی ها با درمان کنترل می شوند و برخی دیگر نیز ممکن است نیاز به درمان دائم و مادام العمر داشته باشند.
- آریتمی‌های قابل درمان قطعی: برخی از انواع تاکی‌کاردی فوق بطنی ممکن است با دارو و یا قطع داروی عامل آن، قابل درمان و کنترل باشند.
- آریتمی‌های قابل کنترل: فیبریلاسیون دهلیزی، تاکی‌کاردی بطنی و برخی از انواع برادی‌کاردی نیز از دسته آریتمی های قابل کنترل می باشند.
روشهای مختلف درمان آریتمی قلبی
همانطور که در مطالب قبلی به آنها اشاره شد، درمان آریتمی به عواملی از جمله شدت و نوع آن متفاوت می باشد. درمانهایی از قبیل آنچه در ادامه می خوانید مربوط به انواع درمان این بیماری هستند.
درمان آریتمی با دارو
یکی از مهمترین و اصلی ترین روشهای درمان آریتمی، دارو درمانی است. داروهایی که برای درمان این بیماری تجویز می شوند، با تاثیر بر سیستم الکتریکی قلب، ضربان قلب را کنترل نموده و مانع بروز آریتمی می شوند. فیبریلاسیون دهلیزی، تاکی‌کاردی فوق بطنی، تاکی‌کاردی بطنی و برادی‌کاردی از انواع آریتمی هایی هستند که در موارد متعددی با دارو قابل کنترل و درمان میباشند.
آیا درمان آریتمی با داروها عوارض دارد؟
با اینکه دارو درمانی در کنترل آریتمی یکی از اصلی ترین شیوه های درمان به شمار می آید، گاهی اوقات با عوارضی همراه است. در شدت و نوع این عوارض عواملی مانند نوع دارو، دوز مصرفی و مدت زمان مصرف موثر هستند. عوارض گوارشی، عصبی، قلبی عروقی، پوستی، ریوی، کبدی و کلیوی و اختلالات تیروئید از جمله عوارضی هستند که برخی از داروهای مربوط به کنترل آریتمی آنها را در فرد ایجاد می کنند.
درمان آریتمی با دستگاه های کاشتنی(پیس‌میکر یا دفیبریلاتور)
گاهی برای درمان برخی آریتمی ها دستگاههای کوچکی یک جراحی ساده در زیر پوست قفسه سینه قرار داده یا اصطلاحا کاشته می شوند. از انواع این دستگاهها می توان از پیس‌میکر و دفیبریلاتور نام برد که روشهایی موثر برای کنترل و درمان برخی آریتمی ها مانند برادی‌کاردی و یا تاکی‌کاردی بطنی و فیبریلاسیون بطنی هستند.
درمان آریتمی با روش ابلیشن
ابلیشن، روشی کم‌تهاجمی برای درمان برخی از انواع آریتمی‌های قلبی است. در این روش، بافت غیرطبیعی قلب که باعث ایجاد آریتمی می‌شود، از طریق کاتتر تخریب می‌شود. فیبریلاسیون دهلیزی، تاکی‌کاردی فوق بطنی، فلوتر دهلیزی و تاکی‌کاردی بطنی از جمله انواع آریتمی ها هستند که در برخی از موارد با نظر پزشک متخصص با استفاده از روش ابلیشن قابل کنترل و درمان هستند.
درمان آریتمی با کاردیوورژن
کاردیوورژن نیز یک روش درمانی است که برای بازگرداندن ریتم طبیعی قلب در افراد مبتلا به آریتمی استفاده می‌شود. این روش معمولاً برای درمان آریتمی‌هایی مانند فیبریلاسیون دهلیزی و فلوتر دهلیزی کاربرد دارد.
انواع کاردیوورژن
- کاردیوورژن الکتریکی: در این روش، یک شوک الکتریکی کنترل‌شده به قلب اعمال می‌شود تا ریتم طبیعی آن بازگردانده شود. این شوک از طریق الکترودهایی که روی قفسه سینه یا پشت بیمار قرار می‌گیرند، اعمال می‌شود.
- کاردیوورژن دارویی: در این روش، از داروهای ضد آریتمی برای بازگرداندن ریتم طبیعی قلب استفاده می‌شود. این داروها می‌توانند به صورت خوراکی یا وریدی تجویز شوند.
درمان آریتمی با جراحی
هرگاه سایر روشهای درمانی مانند داروها و ابلیشن و دستگاههای کاشتنی در کنترل آریتمی موثر نباشند و نیز در مواقعی که منشا آریتمی یک مشکل ساختاری در قلب باشد، روش جراحی انجام می شود. جراحی ماز (ایجاد برشهای کوچک در دهلیزهای قلب در درمان فیبریلاسیون، جراحی بای‌پس عروق کرونر برای درمان بیماری عروق کرونر، جراحی دریچه قلب برای ترمیم یا تعویض دریچه‌های آسیب‌دیده، جراحی برداشتن آنوریسم بطنی برای حذف ناحیه ضعیف شده و جراحی برداشتن تومور قلبی از جمله جراحی هایی هستند که منجر به کنترل آریتمی و درمان آن می شوند.
درمان آریتمی با تغییرات سبک زندگی
اعمال تغییرات مثبت در شیوه زندگی نقشی غیرقابل انکار در کنترل و پیشگیری از آریتمی های قلبی دارد. مصرف غذاهای کم‌چرب، کم‌نمک و سرشار از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل، محدود کردن مصرف غذاهای فرآوری‌شده، فست‌فودها و نوشیدنی‌های شیرین، مصرف ماهی‌های چرب حاوی امگا 3 (مانند سالمون و ساردین) به دلیل خواص ضد آریتمی. و محدود کردن مصرف الکل و کافئین نمونه هایی از یک رژیم غذایی سالم در جهت درمان و کنترل آریتمی می باشند. داشتن فعالیت بدنی منظم مانند ورزشهای هوازی و پیاده رویهای منظم، ترک سیگار و مدیریت استرس، کنترل وزن و فشار خون و کلسترول و در نهایت داشتن خواب کافی از دیگر تغییرات سبک زندگی موثر در کنترل آریتمی هستند.
درمانهای خانگی و طبیعی برای آریتمی
علاوه بر مواردی که در اعمال تغییرات در سبک زندگی به عنوان درمان آریتمی توضیح داده شد برخی درمانهای خانگی نیز مانند درمانهای گیاهی و طبیعی می توانند به کنترل آریتمی کمک نمایند. استفاده از مکملهای منیزیم، مصرف غذاهای غنی از پتاسیم یا مکملهای پتاسیم، مصرف ماهی‌های چرب یا مکملهای روغن ماهی و برخی گیاهان دارویی مانند زالزالک، سنبل الطیب و بادرنجبویه می توانند در کنترل آریتمی موثر باشند.
آیا درمان آریتمی بدون دارو ممکن است؟
در برخی موارد و با توجه به نوع، شدت و علت زمینه ای این بیماری امکان درمان و کنترل آریتمی بدون دارو وجود دارد. تغییرات در سبک زندگی، استفاده از روشهای مدیریت استرس مانند یوگا و مدیتیشن، و استفاده از درمانهای خانگی که به تفصیل به همه آنها پرداخته شد، از مجموعه راههای غیردارویی کنترل برخی آریتمی ها می باشند.
درمان آریتمی در افراد مسن چگونه است؟
در افراد مسن به دلیل امکان بالای وجود بیماریهای زمینه ای و شرایط خاص، درمان این بیماری نیازمند توجه و دقت بیشتری نسبت به سایر اقشار است. هدف از درمان این اختلال در افراد مسن، در بهبود کیفیت زندگی، کاهش علائم و جلوگیری از عوارض جدی مانند سکته مغزی و نارسایی قلبی خلاصه می شود. تشخیص دقیق نوع آریتمی و علت آن، توجه به بیماریهای زمینه‌ای، دقت در انتخاب داروی مناسب، انتخاب دقیق روشهای غیردارویی و مراقبتهای ویژه و گاهی نیز مراقبتهای تسکینی از جمله ضرورتهای درمان این بیماری در افراد مسن به شمار می آید.
زمان مناسب برای مراجعه به پزشک برای درمان آریتمی
- در صورت احساس هریک از علائم هشدار دهنده که بطور کامل شرح داده شد، مانند تپش قلب ناگهانی و شدید همراه با سرگیجه، تنگی نفس یا درد قفسه سینه، غش کردن و همچنین در صورت تکرار و تداوم این علامتها، باید فورا به پزشک مراجعه کرد. علاوه بر این در صورت داشتن عوامل خطر مانند فشار خون و کلسترول و دیابت و تیروئید و … مراجعه بصورت دوره ای و منظم و معاینه توسط پزشک ضروری است.
- اگر پس از چند روز یا هفته از انجام درمانهای خانگی و تغییرات سبک زندگی، علائم آریتمی شما بهبود نیافت یا بدتر شد نیز مراجعه به پزشک جهت درمان آریتمی الزامی است.
به شما خواننده عزیز توصیه می شود اگر نگران ریتم قلب خود هستید و با در نظر گرفتن اینکه برخی از آریتمی ها ممکن است بدون علامت باشند، مرکز درمانی آقای دکتر سیدعلیرضا نجفی دارای بورد تخصصی قلب و تجربه بیش از 20 سال در زمینه قلب و عروق، در خصوص انجام مشاوره های لازم و تشخیص بهنگام این اختلال و در صورت نیاز ادامه مراحل درمان آماده خدمت رسانی به شما می باشد.
