انجام آنژیوگرافی به منظور تشخیص بیماریهای قلبی و بخشی از درمان آنها، از روشهای بسیار رایج پزشکی به شمار می آید. معمولا برای بیماران سوالات زیادی درباره شیوه های مراقبتی بعد از عمل پیش می آید. نویسنده این مقاله، دکتر سیدعلیرضا نجفی، متخصص قلب و عروق با سابقه بیش از 30 سال طبابت در این زمینه، شما را با موارد جامع مراقبت های بعد از آنژیوگرافی در منزل آشنا می سازد.
مراقبت های بعد از آنژیوگرافی از طریق شریان فمورال (کشاله ی ران)
اگر آنژیوگرافی از طریق وارد کردن لوله یا کاتتر به داخل کشاله ران صورت پذیرد، مراقبت های بعد از آنژیوگرافی به جهت تسریع در روند بهبودی و پیشگیری از ایجاد عوارض جانبی از اهمیت بالایی برخوردار است.
بطور کلی مراقبت های بعد از آنژیوگرافی در منزل شامل موارد زیر می گردد:
- بعد از آنژیوگرافی استراحت مطلق به مدت چند ساعت ضروری است.
- از دیگر مراقبت های بعد از آنژیوگرافی تمیز و خشک نگه داشتن محل ورود لوله می باشد. توجه کنید که به این نقطه فشار نیاورید و از مالیدن آن نیز اجتناب کنید.
- انجام حرکات شدید و سریع و نیز بلند کردن وسایل سنگین پس از آنژیوگرافی ممنوع است.
- از مصرف غذاهای چرب و شور خودداری کنید و از یک رژیم غذایی سالم و سبک پیروی کنید.
- درصورت ایجاد خونریزی و یا تورم شدید پا به پزشک اطلاع دهید و جهت تسکین درد از داروهای مسکن تجویزی پزشک استفاده کنید.
- استحمام کردن زمانی مجاز است که پزشک برای شما تعیین کرده است.
مراقبت های بعد از آنژیوگرافی از طریق شریان رادیال (بازو)
آنژیوگرافی از طریق رگ دست نسبت به روش ورود لوله از طریق کشاله ران روشی پیشرفته تر و دارای عوارض کمتر می باشد. به طور کلی مراقبت های بعد از آنژیوگرافی از طریق دست، شامل همان موارد مربوط به کشاله ران می شوند که رژیم غذایی سالم، استراحت مطلق چند ساعت پس از آنژیوگرافی، خودداری از انجام فعالیتهای سنگین و دوری از مصرف غذاهای چرب و پرنمک از جمله این موارد هستند.
علاوه بر این موارد استفاده از یک بانداژ فشاری بر روی نقطه ورود کاتتر می تواند به بهبود سریعتر زخم کمک کند. لازم به ذکر است که در صورت احساس تب، تورم در دست، تپش قلب و سرگیجه، تورم شدید مچ دست و خونریزی زیاد مراجعه به پزشک الزامی است.
روش های درمان درد دست بعد از آنژیوگرافی
معمولا پس از آنژیوگرافی از راه دست شایع ترین عارضه ای که ایجاد می شود درد دست است. این درد به دلایلی از جمله آسیب محدود به رگهای خونی و التهاب در آنها احساس می شود. برای درمان و کاهش این درد، استراحت داشتن و دوری از حرکات شدید، استفاده از کمپرس سرد برای مدت 15 تا 20 دقیقه و چند بار در روز، بالا نگه داشتن دستها، ماساژ بسیار ملایم در ناحیه دردناک و استفاده از مسکن های تجویزی توصیه می شود.
از ناحیه ورود کاتتر مراقبت کنید!
مراقبت از محلی که کاتتر یا لوله به آن وارد شده است به جهت پیشگیری از عفونت، خونریزی و کم شدن درد از موارد مهم مراقبت های بعد از آنژیوگرافی در منزل هستند. تمیز نگه داشتن محل، و پانسمان روی آن تا زمانی که پزشک تعیین کرده از اهمیت بالایی برخوردار است. از خاراندن و یا فشردن و مالیدن این محل خودداری کنید. اجتناب از انجام فعالیت سنگین برای اندامی که کاتتر وارد آن شده به بهبود آن کمک می کند. استفاده از کمپرس یخ بر روی یک پارچه نازک نخی درد و ورم را کاهش می دهد. در صورت درد و خونریزی شدید و یا ترشح چرک حتما به پزشک مراجعه کنید.
بعد از آنژیوگرافی چی بخوریم؟
از آنجا که پس از عمل، نیاز بدن به انرژی برای ترمیم بافتها و بهبود زخمها افزایش می یابد و سیستم ایمنی با تغذیه مناسب تقویت می شود که موجب پیشگیری از ایجاد عفونت در بدن می گردد، نوع خوراک بیمار از نکات مهم مراقبت های بعد از آنژیوگرافی در منزل به شمار می آید.
- میوه ها و سبزیجات تازه حاوی مقادیر زیادی از فیبر، ویتامین و مواد معدنی هستند که موجب تقویت سیستم ایمنی و پایین آمدن کلسترول می گردد.
- استفاده از غلات کامل نیز به دلیل فیبر بالا باعث بهتر شدن عملکرد روده می شود.
- خوردن لبنیات کم چرب به عنوان منابع سرشار از کلسیم و پروتئین سلامت عضلات و استخوانها را به همراه دارند.
- گنجاندن ماهی های چرب در رژیم غذایی به عنوان یکی از مراقبت های بعد از آنژیوگرافی در منزل به دلیل وجود امگا 3 به کاهش التهاب و بهبود فعالیت قلب کمک می کند.
- آجیلها و دانه ها نیز دارای چربی های سالم و ویتامین E و فیبر هستند که به عنوان مراقبت های بعد از آنژیوگرافی در منزل، خوردن آنها توصیه می شود.
- لازم است از خوردن غذاهای سرخ شده و فرآوری شده به دلیل چربی های مضر برای قلب و سدیم زیاد اجتناب کنید.
- کاهش مصرف قند جهت پیشگیری از افزایش وزن و دیابت توصیه می شود.
- گوشت قرمز و زرده تخم مرغ در مقادیر زیاد نیز افزایش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی را به همراه دارد.
- لازم به ذکر است رژیمهای غذایی که بر پایه مصرف میوه ها، سبزیجات و غلات کامل و روغنهای مفید تهیه می شوند برای تغذیه بعد از آنژیوگرافی مفید هستند.
مصرف مایعات از جمله مراقبت های بعد از آنژیوگرافی در منزل
در راستای مراقبتهای بعد از آنژیوگرافی، مصرف مایعات از موارد بسیار مهم به شمار می آید. مصرف مایعات به جبران مقادیر مایع و خون از دست رفته به هنگام آنژیو و دفع هرچه سریعتر ماده ای که از طریق آنژیو وارد بدن می شود کمک می نماید. همچنین جلوگیری از کم آبی بدن مانع از بروز عوارض جانبی شدید مانند سرگیجه و افزایش ضربان قلب می گردد.
در راستای مراقبت های بعد از آنژیوگرافی در منزل چه مایعاتی بنوشیم؟
بهترین و ساده ترین مایع برای مصرف، آب آشامیدنی است. آبمیوه های طبیعی بدون شکر افزوده نیز دارای مقادیر بالایی از ویتامینها هستند. خوردن سوپهای حاوی سبزیجات تازه و مرغ نیز مواد مغذی را در کنار تامین مایعات به همراه دارد. چای سیاه و سبز نیز دارای آنتی اکسیدان می باشند و خوردن آنها توصیه می شود. در صورت استفاده از قهوه نیز حتما در نظر داشته باشید که بدون شیر و شکر و مواد افزودنی و با غلظت کم و به شرط نداشتن حساسیت مصرف شود.
چه نکاتی را باید در مصرف مایعات رعایت کنیم؟
مقدار مصرف آب و مایعات باید به میزان کافی باشد که این مقدار توسط پزشک تعیین می شود. مایعات باید در طول روز و بطور منظم و در دمای ولرم و یا سردی کم استفاده شوند. مصرف نوشابه های گازدار و نوشیدنی های انرژی زا نیز ممنوع می باشد.
ورزش کردن بهترین آیتم مراقبت های بعد از آنژیوگرافی در منزل
داشتن یک فعالیت سبک و یا یک ورزش مناسب از مراقبت های بعد از آنژیوگرافی در منزل به شرط مشورت با پزشک، به حساب می آید. این فعالیتها باید به تدریج و با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود. ورزشهایی نظیر شنا و دوچرخه سواری ثابت به عنوان ورزشهای کم ضربه و یوگا جهت بهبود و تقویت عضلات قلب توصیه می شوند. به یاد داشته باشید که در هفته های اول بعد از آنژیوگرافی انجام فعالیتهای سنگین مانند وزنه برداری و دویدن سریع و ورزشهای تماسی ممنوع است. همچنین از انجام ورزشهای که ضربان قلب شما را افزایش می دهد دوری کنید.
اهمیت پیاده روی در مراقبت های بعد از آنژیوگرافی در منزل
یکی دیگر از نکات مراقبت های بعد از آنژیوگرافی در منزل پیاده روی است. پیاده روی پس از آنژیوگرافی به دلیل تقویت عضلات قلب، کاهش خطر لخته شدن خون و بهبود گردش خون، کاهش استرس و افزایش انرژی بدن بسیار مفید است. این نکته که چه زمانی می توان پیاده روی را شروع کرد در درجه اول به نظر پزشک معالج بستگی دارد.
اما به طور کلی هرزمان که احساس وجود انرژی کافی در بدن داشته باشید و درد و نارحتی حس نکنید می توانید پیاده روی را شروع کنید. توجه داشته باشید که ابتدا به صورت آهسته و در زمانهای کوتاه پیاده روی کنید. مسیرهای صاف و بدون شیب تند را انتخاب کنید و هرگاه احساس خستگی و یا تنگی تفس داشتید استراحت کنید.
آیا رانندگی کردن بعد از آنژیوگرافی مجاز است؟
از آنجا که برخی از داروهایی که بعد از آنژیوگرافی تجویز می شوند ممکن است در بیمار ایجاد سرگیجه و یا خواب آلودگی نمایند و علاوه بر آن نقاهت و خستگی احتمالی بعد از آنژیوگرافی برتوانایی فرد اثر می گذارد، توصیه می شود حداقل تا 24 ساعت پس از انجام آنژیوگرافی رانندگی نکنید.
پس از آن در صورت احساس آمادگی و نداشتن علائم تاثیرگذار بر هوشیاری و نیز مشورت با پزشک می توانید رانندگی را شروع کنید.
سفر هوایی برای بیماران آنژیوگرافی ممنوع است!
پس از انجام آنژیو ممکن است به دلایلی سفر هوایی برای بیمار محدود شود. تغییراتی که بر اثر افزایش ارتفاع در فشار هوا ایجاد می شود، کمبود اکسیژن و لخته شدن خون در طول پرواز از جمله این دلایل هستند که احتمال خطرات قلبی را به دنبال دارند.
مهمترین عامل صدور مجوز برای سفر هوایی بعد از آنژیوگرافی نظر پزشک شماست. اما به طور کلی توصیه می شود که حداقل 24 ساعت بعد از آنژیوگرافی ساده و 48 ساعت پس از آنژیوپلاستی از انجام سفر هوایی اجتناب کنید. در صورت پرواز بعد از آنژیوگرافی در طول پرواز آب کافی بنوشید و به شکل مداوم بلند شوید و راه بروید. پوشیدن جوراب واریس نیز از لخته شدن خون پیشگیری می کند.
بازگشت به کار بعد از آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی
درباره اینکه چه زمانی می توان بعد از آنژیوگرافی به کار بازگشت و فعالیتهای حرفه ای را از سر گرفت باید گفت: این مورد به مواردی از جمله نوع عمل، شرایط عمومی بیمار و شغل او وابسته است. بیمارانی که آنژیوگرافی انجام می دهند نسبت به آن دسته از بیماران که آنژیوپلاستی (عمل باز کردن رگ هم صورت می گیرد) می کنند زودتر به محیط کار بازمی گردند. سن افراد تاثیر مستقیمی بر زمان استراحت آنها بعد از آنژیوگرافی دارد. افراد مسن نیاز به زمان بیشتری برای بهبودی دارند.
داشتن بیماریهای زمینه ای و عارضه های جانبی مانند عفونت و خونریزی نیز بر طولانی شدن زمان بهبود و بازگشت به کار موثر هستند. در نهایت نوع شغلی که بیمار دارد نیز عاملی تعیین کننده در زمان بازگشت به کار می باشد. اگر شغل شما مستلزم انجام فعالیتهای فیزیکی و سنگین می باشد قطعا زمان بازگشت به کار شما طولانی تر خواهدبود. جهت تعیین زمان شروع فعالیتهای کاری حتما نظر پزشک خود را لحاظ نمائید.
